IJsland zit ernstig in de problemen en wil nu lid worden van de Europese Unie,
nadat het eerst jaren de boot afhield vanwege de Europese visserijregels. De
EU zou nu zelf die boot nog even moeten afhouden, en niet alleen omdat
Nederland nog geld tegoed heeft vanwege het Icesave-debacle.

Opportunistisch
Nu IJsland figuurlijk gesproken een economische krater is, met in het diepste
punt de smeulende puinhopen van de financiële sector, komt lidmaatschap van
de EU het kleine landje niet zo slecht uit. Opportunisme is nog wel het
minste dat de IJslandse regering verweten kan worden.

Daarbij moeten ook vragen gesteld worden bij de bereidwilligheid van de
EU-lidstaten om IJsland op te nemen. Het is nog niet zo lang geleden – mei
2004 – dat de Baltische staten Litouwen, Estland en Letland werden opgenomen
als leden.

Het initiële enthousiasme…
De EU verwelkomde deze economische ‘Baltische Tijgers’ in eerste instantie
met open armen. De drie landen hadden zich na de Russische financiële crisis
van 1998 afgewend van hun voormalige meester en richtten zich vanaf dat
moment op de handel met de Europese Unie.

Dat ging voorspoedig. Exporteerden de Baltische staten vóór 1998 nog bijna de
helft van hun totale bruto nationaal product naar Rusland, in 2007 ging
bijna driekwart ervan naar de EU.

...sloeg om in zorgen
Maar er rezen twijfels bij de ambtenaren van de Europese Commissie. Ze waren
bang dat de economieën van Letland, Litouwen en Estland op drijfzand
gebaseerd waren. De drie landen richtten zich sterk op de export,
belastingen werden verlaagd, regels voor de financiële sector verruimd.
Vooral Zweedse banken stapten met grote leningen en investeringen in.

De Europese Commissie begon te waarschuwen: de landen moesten hun economieën
diversifiëren. "Diversifieer nu, zorg dat ook de binnenlandse
markt de economie kan ondersteunen, want anders krijgen jullie grote
problemen als de export verslechtert", was de boodschap. Maar Letland,
Litouwen en Estland luisterden niet en gingen vrolijk door met leenkapitaal
aantrekken. En waarom zouden ze de Commissie ook serieus nemen? Het ging
toch goed? De Baltische staten schreven in de periode 2000-2008 soms
dubbelcijferige economische groeicijfers op de borden.

Implosie
En toen kwam eind 2008 de kredietcrisis. De kredietmarkten droogden op,
buitenlandse investeerders draaiden in één keer de investeringskraan dicht
en de huizenmarkt stortte in. De fundamenten van de Baltische economieën
verdwenen als sneeuw voor zon. De vraag naar Baltische producten stortte in
dankzij de recessie, en het bleek dat de salarissen van heel veel Balten
uiteindelijk betaald werden uit investeringen, kredieten en ander geleend
geld.

De Baltische Tijgers bleken start-ups uit de slechtste tijden van de
internetbubble van 1999-2000. Estland en Letland probeerden de private
investeerders te wisselen en hebben inmiddels om hulp gevraagd bij het
Internationaal Monetair Fonds (IMF). Maar Litouwen weigert dat vooralsnog in
verband met de voorwaarden die het IMF stelt.

Dit jaar zal de economie van Letland krimpen met 13,1 procent, die van
Litouwen met 11 procent en Estland met 10,3 procent, zo verwacht Europees
statistisch bureau Eurostat.

En nu IJsland
En IJsland? Dat eiland ziet de economie dit jaar krimpen met 11,6 procent,
berekende Eurostat. Niet zo erg als Letland, maar wel erger dan Litouwen en
Estland.

De economie van het 300.000 zielen tellende eiland staat er qua diversificatie
niet veel beter voor dan de Baltische Staten. IJsland voer op twee pilaren:
de visexport en de banken. De bankensector is geheel omgevallen en inmiddels
genationaliseerd. IJsland ligt aan het infuus bij het IMF. Daarmee blijft
voorlopig alleen nog de visexport over als aandrijver van de IJslandse
economie - juist een afhankelijkheid waar IJsland van af wilde door de
bankensector de vrije hand te geven.

Voorzichtigheid geboden
Je zou dus denken dat de EU-lidstaten wel twee keer zouden nadenken alvorens
ze IJsland binnen laten, met de ervaringen met de Baltische staten nog vers
in het geheugen. Maar nee: IJsland heeft een verzoek ingediend en dat is
geaccepteerd. Nu gaat de Europese Commissie ermee aan de slag. Er zal
onderzoek gedaan worden naar de vraag of IJsland mag toetreden, op basis van
de gebruikelijke toelatingsregels.

Die zouden wel aangescherpt mogen worden op basis van de aanbevelingen en
adviezen die de Europese Commissie stelselmatig aan de Baltische staten
leverde. Dus zou IJsland eerst zijn economie moeten diversifiëren en meer
zekerheden moeten inbouwen om te voorkomen dat de Europese Unie straks weer
met een kat in de zak opgescheept zit.

Lees verder over IJsland en de Baltische staten:

IJsland
presenteert plan bankensector

IJsland
stelt Icesave-deal uit

Overleg
met IJsland over Icesave

Litouwen
valt economisch in diep gat

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl